Copyright İşareti ve Anlamı
“©” işareti, uluslararası düzeyde telif haklarını belirtmek amacıyla kullanılan bir semboldür. Bu işaret, bir eserin telif hakkına sahip olduğunu ve bu hakkın korunduğunu ifade eder. Genellikle eserin yayımlandığı yıl ve eser sahibinin adı veya kurumun adı ile birlikte kullanılır. Örneğin: “Copyright © 2021 ABC Tüm Hakları Saklıdır” gibi.
Eğer bir eser üzerinde önemli değişiklikler yapılmışsa, ilk yayımlandığı yılın yanına bu değişikliklerin yapıldığı yıl da eklenir. Örneğin: “Copyright © 2018, 2021 ABC Tüm Hakları Saklıdır” gibi. Bu, eserin hem orijinal yaratım tarihini hem de güncellenme tarihini gösterir.
Copyright İşaretinin Kısa Tarihçesi
Telif hakkı bildirimi, ilk olarak 1802 tarihli Amerikan Telif Yasası’nda düzenlenmiştir. Bu yasa, bir eserin telif korumasından yararlanabilmesi için, eserin kamuya sunulan kopyaları üzerinde telif bildirimi bulunmasını zorunlu kılmıştır.
“©” işareti ise, 1909 tarihli Amerikan Telif Yasası’nın 18. Bölümü’nde tanıtılmıştır. Bu işaret, özellikle heykel ve resim gibi görsel sanat eserlerinde “Copyright” kelimesinin estetik açıdan uygun olmaması nedeniyle kullanılmaya başlanmıştır. Bu tür eserlerde sadece © işaretinin kullanılmasına izin verilmiştir.
Ancak, 1886 tarihli **Bern Sözleşmesi** ile telif haklarının korunması için herhangi bir formaliteye gerek olmadığı belirtilmiştir. Bern Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelerde (Türkiye dahil) eser sahiplerinin hakları, eserin yaratılmasıyla birlikte otomatik olarak koruma altına alınır. Bu nedenle, telif bildirimi zorunluluğu bulunmamaktadır. ABD, 1989 yılında Bern Sözleşmesi’ne katılarak, telif bildirimi zorunluluğunu kaldırmıştır.
Türk Hukuku Kapsamında Copyright İşareti ve Günümüzdeki Kullanım Amacı
Türkiye’de telif hakları, **Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)** ile korunmaktadır. Bu kanuna göre, bir eserin koruma altına alınması için herhangi bir kayıt veya bildirim yapılmasına gerek yoktur. Eser, yaratıldığı anda otomatik olarak koruma kapsamına girer. Bu nedenle, bir eserin üzerinde © işareti bulunması zorunlu değildir.
Ancak, özellikle web siteleri ve yazılımlar gibi dijital eserler söz konusu olduğunda, © işaretinin kullanımı yaygındır. Web siteleri, FSEK’te açıkça sayılan eser türleri arasında yer almamakla birlikte, bir web sitesi; yazılım, grafik tasarım, metin, müzik gibi birçok eser türünü barındırabilir. Bu nedenle, web sitelerinde © işaretine yer verilmesi, eser sahibinin kim olduğunu belirtmek ve olası telif hakkı ihlallerine karşı koruma sağlamak amacıyla kullanılır.
Copyright İşaretinin Günümüzdeki İşlevi
Günümüzde © işareti, eser sahibinin kim olduğunu belirtmek ve eserin koruma süresinin başlangıcını göstermek amacıyla kullanılmaktadır. Özellikle dijital ortamlarda, bir eserin sahibinin belirlenmesi ve olası hukuki uyuşmazlıklarda eser sahipliğinin ispatlanması açısından önemli bir işlev görür.
FSEK’in 11. maddesine göre, “Yayımlanmış eser nüshalarında veya bir güzel sanat eserinin aslında, o eserin sahibi olarak adını veya bunu yerine tanınmış müstear adını kullanan kimse, aksi sabit oluncaya kadar eserin sahibi sayılır.” Bu hüküm, eser sahipliği konusunda bir karine oluşturur. Yani, bir eser üzerinde adı veya müstear adı bulunan kişi, aksi ispat edilene kadar eserin sahibi olarak kabul edilir.
Sonuç
Copyright işareti (©), eser sahiplerinin haklarını korumak ve eserin sahibini belirtmek amacıyla kullanılan bir semboldür. Türkiye’de ve Bern Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelerde bu işaretin kullanılması zorunlu olmamakla birlikte, özellikle dijital eserlerde (web siteleri, yazılımlar vb.) eser sahipliğini belirtmek ve olası hukuki uyuşmazlıklarda koruma sağlamak amacıyla kullanılması faydalıdır.
Eser sahipleri, eserlerinin korunması için © işaretini kullanarak, hem eserlerinin koruma süresini belirtebilir hem de olası ihlallere karşı hukuki bir dayanak oluşturabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, FSEK’e göre eser sahipliği, eserin yaratılmasıyla birlikte otomatik olarak başlar ve herhangi bir bildirim yapılmasına gerek yoktur.